سئول، ماجرای تبدیل رودخانه به بزرگراه و بالعکس

ترجمه فرهاد جم: تخریب بزرگراهی که از مرکز پایتخت کره جنوبی می‌گذشت و احیای رودخانه و پارک به جای آن ثابت کرد که ابرشهرها را هم می‌توان تغییر داد.

سال گذشته همین موقع، چندین میلیون نفر به سوی پارکی در مرکز سئول، پایتخت کره جنوبی و هفتمین شهر بزرگ دنیا، سرازیر شدند. آنها نه برای دیدن جشنواره راک، مسابقه فوتبال یا گردهمایی سیاسی، بلکه متعجب از تغییری این‌چنین شگفت، بیشتر برای تنفس هوای تازه و پیاده‌روی در رودخانه‌ای که جایگزین بزرگراه شده بود به این نقطه روانه شدند.
این پارک و رودخانه، معمولی نیستند. مردم کهنسال سئول به یاد می‌آورند 50 سال پیش، «چئونگی چئون» رودخانه فصلی کم عمق و عریضی بود که شهر را به دو قسمت ثروتمند در شمال و فقیر در جنوب تقسیم می‌کرد.

این رودخانه محل بازی بچه‌ها و شست‌وشوی لباس بود اما با تبدیل شدن سئول از منطقه‌ای نیمه‌روستایی به کلان‌شهری آسیایی با افقی دودآلود، «چئونگی چئون» -یعنی "نهر تمیز دره" – شبیه به چیزی شد که فاصله‌ای کم با فاضلاب داشت.
با سیطره خودروها بر شهر، بستر رودخانه به هیأت جاده درآمد و بزرگراهی شش‌بانده بر فراز آن ساخته شد. این اقدام یکی از پردامنه‌ترین موارد تخریب محیط‌زیست به حساب می‌آمد. اما در پی یک اقدام انقلابیِ زیست‌محیطی که اکنون در سراسر دنیا از آن الگو گرفته شده است، شهر سئول به رهبری شهردار وقت، «لی میونگ بک»، در سال 2002 با تخریب بزرگراه و ساخت پارکی به طول 8 کیلومتر و پهنای 800 متر که در هر سوی رودخانه 400 متر عرض دارد، اقدام به احیای این محل که زمانی محل جریان رودخانه بود، کرد.
اجرای این پروژه فکری عامیانه و سطحی به‌نظر می‌رسید زیرا روزانه 160 هزار خودرو در حالی از این مسیر تردد می‌کردند که معمولاً در تله ترافیک سنگین این مسیر گرفتار بودند. سئول با داشتن این بزرگراه که نشانه گذر از اقتصادی روستایی به اقتصاد صنعتی به بهای جان قربانیان فراوان بود، به خود می‌بالید؛ بزرگراهی که در عین حال نشانه اضمحلال شهر نیز محسوب می‌شد. از این رو، کی یوان هوانگ، استاد شهرسازی دانشگاه هونگیک می‌گوید: «تخریب این بزرگراه، بالاتر از هر چیز، عملی سمبلیک به حساب می‌آید. او طراح اصلی این پروژه و کسی است که امکان انجام این کار را در اواخر دهه 90 عملی ساخت.
هوانگ می‌گوید: «این ایده نخستین بار در 1999 مطرح شد. ما چیز عجیبی را تجربه کردیم. سه تونل در شهر وجود داشت و یکی باید بسته می‌شد. در کمال تعجب دریافتیم از حجم خودروها در معابر کاسته شده است. ما دریافتیم مورد اخیر یکی از مصادیق «پارادوکس براس» است که می گوید با کم کردن فضا در شهر در واقع می‌توان جریان ترافیک را روان‌تر ساخت و با افزایش ظرفیت شبکه راه‌ها عملکرد کل شبکه ترافیکی ضعیف‌تر می‌شود.»
او به همراه گروهش از هزاران نفر پرسیدند مهمترین مسئله در شهر به نظرشان چیست و همگی پاسخ دادند محیط زیست و آب. گروه پژوهشی 6 ماه را به تحقیق در باره مدل پیش‌بینی‌کننده‌ای گذراند که براساس آن در صورت از میان بردن بزرگراه جریان کلی ترافیک شهر اندکی روان‌تر می‌شد. مسئله خراب کردن بزرگراه به حوزه انتخابیه ارجاع داده شد، به‌گونه‌ای که شهردار «لی» بخشی از انتخاب شدن خود را مدیون بلیت برنده زیست‌محیطی است.
عملیات اجرایی احیای مسیر رودخانه از جولای 2003 آغاز شد. درحالی‌که20 سال طول کشید تامسیر رودخانه به بزرگراه تبدیل شود. اما پیمانکاران تنها 2 سال زمان لازم داشتند تا آن را تخریب و رودخانه را احیا کنند. اجرای این پروژه 380میلیون دلار هزینه برد و در جریان آن 620 هزار تن بتن و آسفالت جمع‌آوری و بازیافت شد. 22 پل جدید ساخته شد و آب، که بیشتر از سفره‌های زیرزمینی استخراج شده بود، به درون رودخانه سرازیر گردید. این اقدام با مخالفت تجار و کسانی که نگران بودند خودروها دیگر قادر به رسیدن به این نقطه نباشند و نیز هزاران فروشنده دوره‌گرد و کسانی که از فضای زیر بزرگراه استفاده می‌کردند، مواجه شد.
هوانگ می‌گوید: «تخریب بزرگراه نتایج خواسته و ناخواسته‌ای در بر داشت. به محض تخریب جاده، اتومبیل‌ها بلافاصله ناپدید شدند. بسیاری از مردم دیگر از خودروهایشان استفاده نکردند. بسیاری دیگر هم از مسیرهای جدید استفاده کردند.» ناوگان اتوبوسرانی شهر تقویت شد و امکان جدیدی را به جای استفاده از بزرگراه فراهم آورد و تأثیر بر محیط‌زیست نیز قابل‌توجه بود.
هوانگ می‌گوید: «ما دریافتیم که دمای هوا در سطح رودخانه در تابستان 6/3 درجه سانتی‌گراد از فاصله 400 متری رودخانه کمتر است. اکنون رودخانه نقش خنک‌کننده‌ای طبیعی را طی تابستان طولانی و گرم شهر، در محل ایفا می‌کند. میانگین سرعت باد نیز در ژوئن امسال 50 درصد بیشتر از همین مدت در تابستان گذشته بود.»
به گفته هوانگ این طرح، تأثیر موج‌گونه داشت به‌گونه‌ای که شهردار جدید مشغول کار بر رودخانه «هان»، رودخانه‌ای مهم و نه‌چندان مناسب برای پیاده‌روی در کناره‌های آن، است. او قصد دارد جاده را باریکتر کند و در عوض، پیاده‌رو احداث کند.
شانگهای نیز در پی اجرای طرحی مشابه منتها در ابعاد کوچکتر است. در توکیو نیز جاده‌ای برفراز یک پل قدیمی احداث شده است و در حال بررسی امکان تخریب جاده یاد شده است. دیگر شهرهای آسیای شرقی نیز چنین طرح‌هایی را در دست بررسی دارند.
منتقدان می‌گویند اجرای این‌گونه طرح‌ها، در سطحی وسیع منجر به بالا رفتن قیمت زمین و مهاجرت هزاران نفر از این مناطق می‌شود. برخی دیگر معتقدند تنها فایده این کار پنهان کردن مشکلات شهر است. برخی دیگر نیز، در پی اجرای این‌گونه طرح‌ها، ثروتمندان را متهم می‌کنند که مناطق جدید با منظره و محیط‌زیست بهتر را اشغال خواهند کرد. اما از نظر سیمون اوانز، رئیس گروه‌های خلاق، گروه مرکز شفیلد، که در زمینه بازسازی شهرها فعالیت می‌کنند، این گونه طرح‌ها یک پیروزی است. «شهردار لی و گروهش بزرگراهی آلوده را به رودخانه اولیه احیا کرد و فضای پیاده‌ها را به آنها بازگرداند. «احیای "چئونگی چئون" مثال بی‌نقصی از بازسازی شهر و توسعه محیط زیست است. اجرای این طرح ثابت کرد که هنوز هم در ابرشهرها، صمیمیت و خلاقیت امکان بروز دارد.»
اوانز سخت مورد پشتیبانی بیشتر اهالی محلی است. اینکون یو، مشاور فرهنگی شهردار پیشین سئول، لی میونگ بک، می‌گوید: «زندگی ما تغییر کرده است. مردم آب و باد را حس می‌کنند. آهنگ زندگی کم‌شتابتر شده است. بهای زمین‌های اطراف افزایش یافته است، اما فضای جدید مردم را به یاد طبیعتشان می‌اندازد. این طرح، حال و هوای تازه‌ای به شهر داده است. در پایان هر هفته، 30 هزار نفر از این منطقه استفاده می‌کنند.»
هوانگ، که اکنون در صدر فهرست نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری است و ملقب به آقای بولدوزر شده است، می‌گوید: «من به آنچه انجام داده‌ایم بسیار افتخار می‌کنم.»